LIVRO PRETO DA SÉ DE COIMBRA
Folhas XXIX e XXX.
Documento LX
Ano 1169
In nomine sancte et individue
trinitatis patris et filii et spiritus
sancti amen. Ego Alfonsus ex divina
providentia portugalensis rex.
totius ispanie illustris alfonsi nepos.
consulis domni henrici et
regine domne tarasie filius. nulla
necessitate compulsus. sed promta
ac benevola voluntate et divino
amore commotus vobis domno
Michaeli colimbriensi episcopo
successoribus que vestris. atque
canonicis sancte marie colinibriensis
sedis. facio cautum de medietate
ville midonis («villa» de Midões) que medietas est de jure et potestatis predicte
sedis. Nam alteram medietatem
jam olim per terminos suos laorbanensi monasterio (Mosteiro de Lorvão) pro remedio
anime mee cautaveram.
Termini vero istius medietatis se
dis sancte marie isti sunt. et sic
jussimus illos terminari. Videlicet
a parte aquilonis in portu fluminis mondeci quem vocitant portum de midones subtus dirutum
pontem lapideum («no porto do rio Mondego que chamam de Porto de Midões sob a arruinada ponte de pedra»; nota1)
ubi finitur terminus medietatis laorbanensis monasterii.
et ibi videlicet in predicto portu inchoatur terminus medietatis sedis sancte marie quomodo spartit per mediam fluminis cum ulveira de conde (Oliveira do Conde), a parte et aquilonis. veniendo in directum versus africum. ad illos ambos cautos sedis et monasterii.
qui simul ab ipso portu incipiunt.
deinde quomodo vadit per ipsum
infestum ad alios ambos cautos
qui sunt fixi in illo colle qui vocatur pausatorium (?) eo quod viri
et mulieres ex infecto lassi pausant ibi. inde quomodo ascenditur in directum per plana usque
ad alios ambos cautos sunt fixi
insimul in illa varzena de forno tegularum («várzea do forno da telha»?) et vadit in directum
justa illam stratam («estrada»). et ferit in
illos alios duos cautos qui sunt
insimul fixi juxta stratam («estrada»). Quorum unus lapis incompositus videtur. alter vero similitudine hominis habere videtur in modum idoli. Inde vero quomodo vadit
ad illos ambos cautos qui dividunt inter ambas medietates sedis et monasterii.
inde vero quo modo vadit in directum dividendo illas medietates per amplum
usque pervenit ad illam magnam
petram nativam que est juxta
portum cavalar (cais fluvial?), et ibi juxta in
directum ferit in alium cautum
sedis qui est in ripa fluvii de cavalos (na margem da ribeira de Cavalos), deinde per mediam venam
in eodem portu cavalar quomodo
spartit cum tuiriz et villa plana et covas (Touriz e Vila Chã e Covas). Inde vero quomodo vergit ob oriente in occidentem permediam venam discurrente rivulo de cavalos, usque in illum portum ubi intrat rivulus de covas in cavallos (porto onde a ribeira de Covas desagua no rio Cavalos). et quomodo spartit
cum candanosa per mediam venam et inde ferit in illum cautum qui
est in medio rivulo in loco ubi
ad africum est illa petra quam
vocitant de aquillas versus illum montem qui vocatur mons acutus.
et ab eodem predicto cauto quomodo discurrit ipse rivulos de
cavalos ad occidentem. usque ad
alium cautum qui est terminus
inter tabulam et midones (término entre Tábua e Midões) quomo
do dividit rivulus inter utranque varzenam (Várzea?) usque ad cautum
qui est desuper foce varzenela ubi
intrat varzenela in cavalos (foz da ribeira das Varzielas?), et in
de quomodo ferit rivulus de cavalos in alio cauto qui est in media vena illius porti quem portum vacitant das paredes, inde ad alium portum de illa strada que venit de tabula ad ulveiram de currelas («estrada que vinha de Tábua para Oliveira de Currelas»). et quomodo ab eodem
portu discurrit aqua in directun
quousque pervenit ad illam lagenam
nadivam que stat in medio
rivulo de cavalos (Rio de Cavalos) et est super illa
pressa de molino qui est ibi in
ferius. Inde vero ab illa lagena
supra dieta quomodo vergit ad
aquilonem in directum per illam
costam montis ascendendo ad
illos penedos de costa montis. et
ascendit ad cacumen de lomba
illius montis qui iminet mondeco.
et iminet inter mondecum et
cavallos ubi est fixus ille cautus qui
utrique parti iminet. et inde
descendit intra mondecum ad
aquilonem que est in costa montis.
et descendit ad illum cautum qui
est in ripa mondeci per ubi illa
sirca correga de valle de martino
intrat in mondecum. usque ad
mediam venam fluminis mondeci.
Inde vero quomodo ascendit ab
occidente in orientem per mediam
venam mondeci in directum. et
per illam varzenam includendo
eam quousque pervenit ad primos
superiores cautos sedis et monasterii
qui sunt in supradicto portu de midones.
et usque ad venam fluminis que dividit inter
ulveiram de conde a parte aquilonis.
et inter midones a parte
australi. Hoc autem cautum
medietatis predicte ville midonis ad
honorem dei et sancte marie virginis
facio et confirmo bona voluntate. sana mente. et integro animo, cum introitibus. et egres
sibus suis. cum adjacentiis. et
pertinentiis aquis. fontibus.
montibus. paseuis. et pratis. vallibus.
nemoribus. locis ruptis. et inruptis.
et cum omnibus que ibi ad
prestitum hominis sunt. sicut
concluditur his supra scriptis terminis.
ut seilicet quidquid ibi nostri
juris erat. vel si quid ad regiam
potestatem pertinebat ab hac die
in antea de nostro jure et de
omni regia potestate omnino et
semper auferatur. et in vestro dominio
sit traditum atque confirmatum
ex nunc et in perpetuum.
Sciendum vero quod hoc facio pro
remedio anime mee. et parentum
meorum. et pro bono servicio quod
mihi semper fecistis. maxime vero
ut nostri memoria jugiter vestris
orationibus comendetur. Si
quis itaque quod fieri nullo modo
permitimus nec credimus venerit
tam propinquis quam extraneis cujuscunque dignitatis vel
persone. quisquis fuerit qui predicti
cauti terminos irrumpere
seu violenter intrare presumpserit.
sex mille sólidos probate monete
vobis et sedi redere regia potestate
cogatur. et quantum dapnum
fecerit. quadrupliciter componat.
Insuper a sancte matris eclesie
sinu. et a consortio fidelium
separetur anathematis gladio feriendus.
et infinita incendia gehennali
patiatur. cum diabolo et angelis
ejus sine fine puniendus. Facta
est hujus cauti firmitudo et
confirmata apud alafoen idus novembris
era M. CC. VII. Ego alfonsus portugalensium rex cum consenso filiorum meorum videlicet
regis sancii. et regine orrace atque tarasie. in presentia testiun
idoneorum hoc firmamentum manu
mea propria roboro atque confirmo.
+
Ego quoque rex sancius
hanc cartam quam pater meus
fieri jussit roboro atque confirmo
+
Ego quoque tarasia regina hanc
cartam quam pater meus fieri
jussit roboro atque confirmo +.
Index
nota 1: «in portu fluminis Mondeci quem vocitante portum de Midones, subtus dirutum pontem lapideum» é uma referência clara à existência de uma ponte de pedra sobre o rio Mondego entre Midões e Vila Meã, então já em ruínas. Integrava muito provavelmente a Via Romana que ligava a civitas da Bobadela ao litoral (ver itinerário). No documento há também referências à via como «strata»
Folha XXIX
https://digitarq.arquivos.pt/viewer?id=1379064
viasromanas.pt