Documentos Medievais Portugueses

Documentos Régios

DOC. 189

1142

Carta de foral dado aos homens de Leiria, pelo rei D. Afonso Henriques

In nomine Domini. Ego Alfonsus gratia Dei Portugalensium rex comitis Henrici et regineTarasie filius magni quoque regis Alfonsi nepos facio kartam de foro hominibus habitatoribusde Leirena hoc est: Si aliquis disruperit domum alterius peitet quingentos solidos. Quod si fuerit miles cuius domus fuerit disrupta detur inde medietas illi et alia medietasregi. Si uero fuerit peon duplet illi quod rapuerit et det quingentos solidos regi. Si quis traxerit arma ferrea in uilla contra uicinum suum pectet sexaginta solidos etsanet damnum quod fecerit cum illis. Qui mactauerit hominem in uilla aut inter Leirenam et Heirenam riuulos et usque PalatiumRandufi pectet quingentos solidos et qui extra hos terminos hoc fecerit pectet sexaginta. Quicumque foras habuerint hereditates sint cautate. Et si homines illorum calumniamfacerint peitent quintam partem calumnie per iudicium bonorum hominum. Et si habitator de Leirena habuerit intentionem cum extraneo habeant iudicium in pontede Leirena. Si aliquis homo fecerit iniuriam habitatori de Leirena ante quam querat de illo directumduplet illi quod iniuste fecit et peitet sexaginta solidos regi. Quicquid homo de Leirena in terra sarracenorum lucratus fuerit det quintam partemregi preter equos quod debet accipere alkaide de Leirena et facere inde nouos milites et darehis qui perdiderint suos. Miles de Leirena stet pro meliore milite de tota terra regis in iudicio et peon pro meliorepeone. Mercator de Leirena non det portaticum in terra regis. Uidua mulier militis dum bene uixerit habeat iudicium militis. Post annum quo uolu[er]it uendere uel donare hereditatem suam habeat licentiam. Si miles comparuerit hereditatem peonis sit libera et peon de milite sit tributaria. Si miles per naturam ibi perdiderit equum suum et recuperare non potuerit semperstet in foro militis. Alius uero miles qui non fuerit per naturam si perdiderit equm stet in foromilitis per duos annos deinde si non habuerit det rationem. Peon si habuerit equ[u]m sit miles si uult. Miles qui habuerit ibi equ[u]m sanum et non exierit in apelido det quinque solidos in uino. Laborator sine equo det de unoquoque boue unum sextarium medium tritici et mediumsecunde postquam habuerit quinque quinales de uino det unum puzal. Montarius de zana det de uenato lumbum costale. Conicularius post unam noctem det unum coniculum cum sua pelle. Mellitor det per annum unum almude de melle et unam libram de cera. Piscator de uilla qui ibi uendiderit pisces det decimam partem. Piscator de foris deuna bestia det duos pisces et de peone unum. Qui uerbauerit saionem peitet uiginti solidos. De pugna qui fuerit iudicata si miles fuerit uictus det xcem solidos si peon ve. Atalaiam in hoc primo anno totam tenet rex in aliis medietatem teneat rex et aliammedietatem moratores. Placuit quoque mihi rege Alfonso et firmiter statui dare terminos eidem castello Leireneper circuitum incipiens a mari ab occidentali parte et a parte meridiana per uenam de Alcobaciaet perueniens ad fontem de Soo. Et inde ad austrum pertransit per Taigiam et inde uadit adlombam que est in medio de Mendiga et inde ad cimalias de Aluardos (Serra de Alvados) et ad cimalias de serra de Maede (Mira Daire?) perueniens ad fontem de Sentiz (Fonte de Assentiz?) que est ad orientem. Ab orientali uero parte diuidens per castellum Carrapatosum per stratam et inde ad portum de Ouren1 et inde ad Antas uergensab aquilonem. Et ab aquilonari parte diuidens per riuum de Aleten quomodo intrat in Cabruncas et inde ad Cortizoo et inde ad Souereiro de Brahamino et inde descendit ad occasum et admare per lumbam que est inter uiam que uadit de Laurizal per Cornagaa ad Leirenam et alterum uiam que uadit ad Cornagaiam2 et inde quomodo uadit ad lacunam qui dicitur de Eruedosa et ferit in mare. Totum uero ecclesiasticum ius de Leirena do et concedo canonicis et monasterio Sancte Crucis pro remedio anime mee. Ego Alfonsus Portugalensium rex istos supra dictos foros et terminos roboro et confirmosub Era Mª Cª Lxxxª. Quos quicumque frangere uoluerit sit a Deo patre maledictus et excomunicatus et a liminibus Sancte Ecclesie sequestratus et cum Iuda traditore in ima infermi precipitatus. Et hoc statutum semper habeat firmitatem perpetuam, amen, amen, amen.
[Col. A] Egeas Munii dapifer curie confir. Alvarus Petriz alferiz confir. Fernandus Petrizconfir. Menendus Moniz confir.
[Col. B] Gundisaluus Diaz ts. Martinus Anaia ts. Randulfus Zoleimaz ts. Fernandus Goterrizts. Martinus Zouparrel ts. Petrus Gouuinas ts.

Magister Albertus notuit.



index

nota1: o documento refere nos limites orientais pela "Fonte de Assentiz" (talvez o Alto de Fontanheiras) e pelo castellum Carrapatosum per stratam et inde ad portum de Ouren, ou seja pelo Castelo de Carrapatoso, pela estrada e até ao «Porto de Ourém». O "Castelo do Carrapatoso" poderá corresponder ao Castro de Fungalvaz e a referida estrada deberá corresponder à via Collimbriana que seguia por Ansião e Penela rumo a Coimbra, passando no «Porto de Ourém», possivelmente a travessia da ribeira de Ourém junto a Sabacheira. Ver descrição deste itinerário em Via Aeminium - Tubucci.

nota2: na parte norte era delimita pela lombada do monte entre a "uiam que uadit de Laurizal per Cornagaa ad Leirenam" e a "uiam que uadit ad Cornagaiam". A primeira seria uma via entre Louriçal e Leiria por Água Formosa e a segunda é difícil precisar. Segundo o Rev. Luciano Cristino, a Cornegã estaria em Água Formosa, do lado de Mata Mourisca, e a Cornegaínha para o lado de Bajouca (Arroteia, 2014; Cf. Cristino, 1989). O limite fazia-se depois pela «Lagoa de Ervedosa» (actual Lagoa da Ervideira) até ao mar.



Bibliografia:
ARROTEIA, J. C. (2014) - "Dicionário Geográfico de Monte Redondo - Subsídios". Aveiro: 430 p.
AZEVEDO, Rui de (1940-1962) - "Documentos Medievais Portugueses - Documentos Régios". Lisboa: Academia Portuguesa de História. Doc. nº 189, 233-234.

viasromanas.pt